Η οικονομία της Ε.Ε. χάνει σήμερα μια σημαντική ποσότητα πιθανών δευτερογενών πρώτων υλών που βρίσκονται στις ροές αποβλήτων. Το 2013, η συνολική παραγωγή αποβλήτων στην ΕΕ ανήλθε περίπου στους 2,5 δισεκατομμύρια τόνους εκ των οποίων 1,6 δισεκατομμύρια τόνοι ήταν ροές που θα μπορούσαν ενδεχομένως να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν. Πιο συγκεκριμένα, ανακυκλώθηκε μόνο ένα περιορισμένο ποσοστό (43%) των αστικών αποβλήτων που παράγονται στην Ένωση, ενώ το υπόλοιπο οδηγήθηλε σε υγειονομική ταφή (31%) ή αποτέφρωση (26%) (Eurostat, 2015). Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή προτείνει: α) την απαγόρευση της ταφής των ανακυκλώσιμων πλαστικών, μετάλλων, γυαλιού, χαρτιού και χαρτονιού έως το 2025 · β) την αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας κατά 80% έως το 2030 γ) την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης / ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων σε ποσοστό τουλάχιστον 70% · και δ) την εξάλειψη της υγειονομικής ταφής μέχρι το 2030. Έτσι, η μετατροπή των αποβλήτων σε πόρο αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της αύξησης της επάρκειας των πόρων σε μια κυκλική οικονομία (COM 2014/398/EC)

Ειδικότερα στην περιοχή των Βαλκανίων, μια επιπλέον πρόκληση αποτελεί η έλλειψη εθνικών ή περιφερειακών στρατηγικών για αποτελεσματική διαχείριση στερεών αποβλήτων (όπου η ετήσια παραγωγή αποβλήτων αφορά ως επί το πλείστον τα νοικοκυριά (οικιακά απόβλητα), αλλά εντοπίζεται ανάλογη παραγωγή και από χρήσεις όπως το εμπόριο, τα γραφεία και οι δημόσιοι φορείς , η οποία μάλιστα παραγωγή παρουσιάζει σημαντική αύξηση. (EU Envir. Agency “SOER 2010”)

Κεντρικός στόχος του SWAN είναι η δημιουργία ενός καινοτόμου βαλκανικού -μεσογειακού οικοσυστήματος με ελεύθερη πρόσβαση από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, το οποίο θα αναπτύσσει τοπικά και τη διαχειρίζεται διακρατικά αλυσίδες αξίας για την επαναχρησιμοποίηση στερεών αποβλήτων. Θα αποτελείται από δύο μέρη:

1.ΨΗΦΙΑΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ.

Πρόκειται για ένα συνεργατικό δίκτυο τεσσάρων ψηφιακών πλατφορμών, μία για κάθε χώρα-εταίρο της κοινοπραξίας. Κάθε πλατφόρμα θα λειτουργεί ως ψηφιακό παρατηρητήριο των πηγών και ροών στερεών αποβλήτων της αντίστοιχης περιφέρειας. Η κοινή τους δομή και αρχιτεκτονική θα τους επιτρέπει να ανταλλάσσουν πληροφορίες, οδηγώντας έτσι στη δημιουργία του χάρτη SWAN που θα απεικονίζει τη διαχείρισης στερεών αποβλήτων στα Βαλκάνια. Ο τελευταίος αποτελεί έναν μοναδικό πίνακα ροών και ενδιαφερόμενων μερών στερεών αποβλήτων στην περιοχή, και συνιστά ένα σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη ρεαλιστικών προτάσεων στις προαναφερθείσες προκλήσεις της ΕΕ.

Αυτές οι ελεύθερα προσβάσιμες πλατφόρμες θα λειτουργούν ως αποθετήρια επιχειρηματικών μοντέλων βέλτιστης πρακτικής για τον τομέα της διαχείριση στερεών αποβλήτων. Το περιεχόμενο των πλατφορμών (Χάρτης Στερεών Αποβλήτων και επιχειρηματικά μοντέλα) θα υποβληθεί σε επεξεργασία από μια σειρά νέων αλγορίθμων για να μετασχηματιστεί σε μια την τεχνική και οικονομική αντιστοίχιση των παραγωγών και των υποδοχέων αποβλήτων κατά μήκος των τεσσάρων πλατφορμών, προωθώντας έτσι και αξιοποιώντας διακρατικές ευκαιρίες.

2. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ.

Πρόκειται για ένα δίκτυο βιομηχανιών που παράγουν και χρησιμοποιούν στερεά απόβλητα στην περιοχή. Αυτές θα αποτελούν άμεσους χρήστες του ψηφιακού οικοσυστήματος SWAN και συνεπώς άμεσους δικαιούχους. Η συνεργασία μεταξύ των βιομηχανιών θα στοχεύει στην ανάπτυξη και προώθηση τοπικών / περιφερειακών / εθνικών και διακρατικών αλυσίδων επαναχρησιμοποίησης στερεών αποβλήτων και αυτό αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό της προσέγγισής μας, καθώς θα επιτρέψει την αξιοποίηση των ευκαιριών ανακύκλωσης, οι οποίες ενδέχεται να είναι απαγορευτικά δαπανηρές σε τοπικό επίπεδο αλλά αποδοτικές ως προς το κόστος μέσω μιας διακρατικής αλυσίδας αξίας (σε διακρατικό επίπεδο).

Επιπροσθέτως, το βιομηχανικό οικοσύστημα θα έχει άμεση πρόσβαση στα δύο Υπουργεία Περιβάλλοντος της ομάδας του έργου μας (Ελλάδας και Αλβανίας), επιτρέποντας έτσι την ανάπτυξη ενός ευρύτερου δικτύου ενδιαφερομένων / υπεύθυνων για τη λήψη αποφάσεων, με σκοπό τη διερεύνηση κοινών προσεγγίσεων, την επίτευξη τοπικών προσαρμογών μέσω χάραξης πολιτικής και την εδραίωση διακρατικών οικονομιών κλίμακας μέσω της έξυπνης συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα (τεχνικό, έργων, ενδιαφερόμενων μερών). Τέλος, το Συντονιστής Εταίρος θα συνεισφέρει μια μοναδική εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δοκιμαστική επιφάνεια από αυτό το οικοσύστημα.

Οι βιομηχανικοί εταίροι που θα χρησιμοποιήσουν το διπλό αυτό Βαλκανικό- Μεσογειακό οικοσύστημα θα μπορούν να πραγματοποιήσουν σημαντικό κέρδος μειώνοντας το κόστος αγοράς πρωτογενών πόρων και πρώτων υλών ή δημιουργώντας μια νέα ροή εσόδων και δίνοντας αξία σε ένα προϊόν που θεωρούνταν προηγουμένως ως απόβλητο/απόρριμμα. Θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στα δημόσια έσοδα της περιοχής (μέσω είσπραξης φόρων) ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και στην προώθηση της πράσινης ανάπτυξης. Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής θα μπορούσαν επίσης να επωφεληθούν από τις συστάσεις πολιτικής που θα προκύψουν από το έργο και να αναπτύξουν έναν κοινό περιφερειακό βαλκανικό οδικό χάρτη για τη διαχείριση και την επαναχρησιμοποίηση στερεών αποβλήτων. Τέλος, οι εταιρείες διαχείρισης στερεών αποβλήτων θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την αναπτυγμένη πλατφόρμα για να προσφέρουν βελτιωμένες υπηρεσίες διαχείρισης αποβλήτων – έχοντας μια διαδραστική επισκόπηση των πηγών και των ροών στερεών αποβλήτων θα μπορούν να εντοπίσουν και να ασχοληθούν με κεντρικής σημασίας θέματα, όπως η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα.